فنر چیست؟
یکی از پرکاربردترین قطعات فنر هست که همچون پیچ و مهره در هر قطعه ای حتی اسباب بازی ها و وسایل مختلف خانه کاربرد دارد
فَنَر در یک تعریف کلی هر جسمی که دارای خاصیت ارتجاعی یا کشسان باشد فنر نامیده میشود. یعنی اگر جسمی چه در فاز جامد یا مایع یا گاز پس از بارگذاری تغییر شکل دهد و پس از برداشتن بار به حالت اولیه بازگردد فنر نام دارد
استفاده از فنر های ساده غیر مارپیچی در تاریخ بشر، به صورت فراوان دیده می شود. به عنوان مثال کمان (تیر و کمان) نوعی فنر طبیعی است….
فنر جسمی قابل بازگشت (ارتجاعی) است که برای ذخیره کردن انرژی مکانیکی مورد استفاده قرار می گیرد. به عبارتی دیگر اگر جسمی چه در حالت جامد یا مایع یا گاز پس از قرار دادن بار تغییر شکل دهد و پس از برداشتن آن به حالت اولیه بازگردد فنر نام دارد؛
زمانی که یک فنر نسبت به حالت آزاد خود فشرده یا کشیده می شود نیرویی در جهت مخالف وارد می کند که با تغییر طول فنر متناسب است. فنر ها معمولا از فولاد فنر ساخته می شوند.
فنر چیست؟ و چه کمیتی دارد؟ میتوان گفت هر فنر دارای سه کمیت فیزیکی شامل نیرو یا بار وارده بر آن force، مقدار تغییر شکل x، و سختی فنر k برای خاصیت کشسانی) می باشد.
در مورد فنر باید قانون هوک را بدانیم ، قانونی که در فیزیک، مکانیک و دانش مواد کشسانی مورد استفاده است، نشان دهندهٔ آن که تغییر طول یک ماده با بار وارد بر آن رابطهٔ خطی دارد.F=-KX
وقتي يک قطعه تحت نيروهاي خارجي قرار ميگيرد
قبل از شکستن دو نوع تغيير شکل از خود نشان ميدهد.
۱- تغيير شکل الاستيک (کشسان)
تحت اين شرايط چنانچه نيرو از روي جسم برداشته شود جسم به حالت اوليه خود باز ميگردد.
۲- تغيير شکل پلاستيک (مومسان )
تحت اين شرايط اگر نيرو از روي جسم برداشته شود جسم به ابعاد اوليه خود باز نميگردد.
فنرها اجسامي هستند که در اثر اعمال نيرو و بعد از برداشتن آن، دوباره به شکل و ابعاد اوليه خود باز ميگردند.
به دليل بالا بودن نيروها و تغيير شکلهايي که به فنرهاي مورد استفاده در صنعت وارد ميشود لازم است که حد الاستيک قطعه را بالا برد يعني فولاد تحت تنشهاي بالا(۲۱۰۰۰ kg/mm2 ) بتواند از خود تغيير شکل الاستيک نشان دهد از طرفي فنرها تحت نيروهاي متغير ميباشند و بنابراين فولاد مورد نياز براي اين قطعات بايد از مقاومت به خستگي بالايي برخوردار باشد در نتيجه براي ساخت فنرها از فولادهايي استفاده ميشود که داراي مقادير مناسبي از سيليسيم، منگنز، کرُم، واناديم و موليبدن باشند.
فنرها از جنس های مختلفی ساخته میشوند که این بستگی به سفارش مشتری و محل مورد مصرف دارد
مثلاً جنس های فنری استیل که برای جاهایی هستند که فنر در آب کار میکند و با فنرهای گالوانیزه که برای جاهایی هستند که در آب کار میکنند و مقاوم در برابر زنگ زدگی باشد و یا مناسب برای لحیم کاری باشد و یا فنرهایی که در حوزه مغناطیسی و اسید کار میکنند که جنس آنها باید استیل 316 باشد
و یا جنس های فنری دیگر که در ادامه توضیح های کامل داده میشود
یک نوع فنرفولادهايي هستند که در برابر حرارت مقاوم باشند و حاوي کرُم، واناديم و تنگستن هستند. فولادهاي مقاوم و(فولاد فنر) در برابر خوردگي حاوي کرم، نيکل و موليبدن (فولادهاي زنگ نزن ) هستند.
فولادهای فنر علاوه بر استحکام کششی زیاد، باید خاصیت الاستیسیته خوبی داشته و در برابر سایش وارتعاش نیز مقاوم باشند.
وجود سیلیسیم درفولاد فنر خاصیت الا ستیسیته و وجود کرم استحکام و مقاومت در مقابل خوردگی را افزایش میدهد.
این ویژگیها تنها به درصد عناصر موجود در فولاد بستگی ندارد بلکه با وجود آنها میتوان به وسیلهی عملیات حرارتی و تغییر فرم درحالت سرد، خواص آن را تغییر داده و ویژگیهای مورد نظر را به دست آورد.
فولادهای کربنی با ۵.۰ تا ۱ درصد کربن ، ۳.۰ تا ۴.۰ درصد منگز و حداکثر ۰۴.۰ درصد گوگرد و فسفر در ساخت فنرها کابرد زیادی دارند.
برای ساخت فنرهای تخت یا مارپیچی که پس از ساخت تحت عملیات حرارتی قرار نمیگیرند، فولادهای سخت کشیده (فولاد های فنر) یا نورد شده به کار می رود.
از فولادهای کرم و وانادیم دار ، درساخت فنرهای بزرگ اتومبیل ولکوموتیو استفاده میشود.
فولادهای سیسیلیم دار نیز در ساخت فنرهایی کاربرد دارند که استحکام ومقاومت ضربهای زیاد از آن ها انتظار میرود . این فولادها به طور متوسط ۴.۰ درصد کربن ، ۷۵.۰ درصد سیلسیم، ۹۵.۰ درصد منگنز با مس یا بدون مس دارند ولی مقدار سیسیلیم آنها ممکن است تا ۲ درصد نیز برسد.
فولادهای منگنز دار مخصوص ساخت فنر خودروها محتوی ۲۵.۱ درصد منگنز ، ۴.۰ درصد کربن ، ۲ درصد منگنز ، و ۴۵.۰ درصد کربن هستند.
استحکام کششی این فولادها به شرط انجام عملیات حرارتی تا ۱۴۰۰ نیوتن برمیلیمتر مربع افزایش می یابد.
فولادهای سیسیلیم منگنزدار دارای استحکام کششی زیاد تا حدود ۱۸۵۰ نیوتن بر میلیمتر مربع هستند.
نوعی از این فولاد که ۶۴.۱۵ درصد کرم ، ۳۸.۴ درصد نیکل ، ۶۸.۲ درصد مولیبدن ، ۱درصد منگنز ، ۳۲.۰ درصد سیسیلیم ، ۱۲.۰ درصد مس و۱۴.۰ درصد کربن دارد ، درساخت فنر موترهای جت و سایر مواردی که مقاومت در مقابل گرمای زیاد مورد نیاز است ، به کار می روند.
نوع دیگری از فولاد فنر با ۵۰ درصد کبالت ، ۲۰ درصد کربن کرم ، ۱۵ درصد ولفرام و ۱۰ درصد نیکل وحداکثر ۱۵.۰ درصد کربن ، و در دمای ۷۶۰ سانتیگراد ویژگی های خود را حفظ می کند.
فنرهای از سایز 010الی 10میلیمتر اکثرا
فولاد Ck67 ,فولاد Ck75 هستند و فولاد فنرهای 10میلیمتر به بالا معمولا آلیاژهای دیگر میباشد
مثل فولاد ۵۰CrV4
تعدادی از استاندارد های معروف فولاد های فنر :
فولاد CRV ,فولاد فنر ,فولاد ۱٫۱۲۴۸ ,فولاد ۱٫۸۱۵۹ ,فولاد Ck67 ,فولاد Ck75 ,فولاد ۵۰CrV4